Acrylaten zijn veelzijdige chemische verbindingen die we dagelijks tegenkomen, van cosmetische producten tot medische en tandheelkundige materialen. Toch blijken deze stoffen niet zonder risico. Ze kunnen bij sommige mensen ernstige allergische reacties veroorzaken.
Wat zijn acrylaten eigenlijk?
Acrylaten worden gebruikt om materialen te laten uitharden. Denk aan kunstnagels, tandheelkundig composiet of medische hulpmiddelen zoals contactlenzen en botcementen. [1] De meest bekende zijn 2-hydroxyethyl methacrylaat (HEMA) en Di-HEMA, stoffen die essentieel zijn voor het uitharden van zowel nagelproducten als tandheelkundige restauratiematerialen. [1,2]
Toenemende allergieën: een groeiend probleem
De KNMT waarschuwde al in 2022 voor het gebruik van acrylaten.[3] Niet alleen omdat gel- of kunstnagels bij mondzorgverleners hygiënisch onwenselijk zijn, doordat micro-organismen zich kunnen ophopen onder de nagels, maar ook vanwege het risico op allergische sensibilisatie.
Wanneer HEMA-houdende producten niet volledig uitharden, kunnen kleine moleculen in de huid dringen. Het immuunsysteem herkent deze vervolgens als vreemd, doordat HEMA zich bindt aan lichaamseigen eiwitten.[1,2] Dit proces kan leiden tot contactallergieën, met als gevolg klachten zoals roodheid, jeuk, pijn en huidontstekingen (contactdermatitis).[1,2]
In sommige gevallen treden ook systemische klachten op, zoals misselijkheid, benauwdheid, hoofdpijn of algehele malaise.[4,5] Binnen de mondzorgpraktijk kan blootstelling aan acrylaten bij patiënten leiden tot stomatitis, cheilitis of zelfs lichen planus-achtige reacties.[4,5]
Wie loopt risico?
Een Nederlands retrospectief onderzoek toonde aan dat HEMA verantwoordelijk was voor ongeveer 3% van de allergieën binnen de onderzochte populatie.[6,7] Opvallend was dat vrouwen vaker een allergische reactie vertoonden dan mannen en dat 28% van de gevallen verband hield met beroepsmatige blootstelling aan (meth)acrylaten.[6]
De meeste gevallen waren gerelateerd aan nagelcosmetica, maar ook tandheelkundige materialen vormden een belangrijke bron van blootstelling.[6] Dat maakt dit onderwerp relevant voor iedereen die werkzaam is in de mondzorg.
Interessant en zorgwekkend is dat gevoeligheid voor acrylaten uit nagelproducten later kan leiden tot allergische reacties op tandheelkundige materialen. Zo ontwikkelde een nagelstyliste ernstige reacties na het plaatsen van een nieuwe vulling in haar tand en kreeg een tandartsassistente met een bestaande gevoeligheid handdermatitis door contact met tandheelkundig composiet.[6]
Preventie: bewust werken met acrylaten
Voor mondzorgprofessionals geldt een duidelijke boodschap: vermijd gel- en kunstnagels. Niet alleen uit hygiënisch oogpunt, maar ook om het risico op acrylaatallergie te verkleinen.[3] Een eenmaal ontwikkelde allergie kan leiden tot blijvende beperkingen in de beroepsuitoefening.
Daarnaast is het verstandig om in de anamnese van patiënten te vragen naar blootstelling aan acrylaten, bijvoorbeeld via nagelcosmetica, aangezien dit van invloed kan zijn op allergische reacties in de mond.
Door bewust met acrylaten om te gaan, adequate beschermingsmaatregelen te nemen (zoals handschoenen die bestand zijn tegen acrylaten) en mogelijke allergieën vroegtijdig te herkennen, beschermen we niet alleen onze eigen gezondheid, maar ook die van onze patiënten.
Lees ook: Twee evidence-based update over handtandenborstels
Bronnen
1.de Groot, A. C., & Rustemeyer, T. (2024). 2-Hydroxyethyl methacrylate (HEMA): A clinical review of contact allergy and allergic contact dermatitis. Part 2. Cross- and co-sensitization, other skin reactions to HEMA, position of HEMA among (meth)acrylates, sensitivity as screening agent, presence of HEMA in commercial products and practical information on patch test procedures. Contact dermatitis, 90(1), 1–16.
2.BNN VARA (25 januari 2025). Allergie voor gelnagellak: Is HEMA-vrije gelnagellak een veilig alternatief? Geraadpleegd op 21 oktober 2025 van https://www.bnnvara.nl/kassa/artikelen/allergie-voor-gelnagellak-bestaat-veiligere-gelnagellak
3.Zwartkruis, M. (5 januari 2022). Het gevaar van gel- en kunstnagels voor mondzorgverleners. KNMT. Geraadpleegd op 21 oktober 2025 van https://knmt.nl/nieuws/het-gevaar-van-gel-en-kunstnagels-voor-mondzorgverleners
4.Hofstra, A., & Rustemeyer, T. (2023). Allergeen hydroxyethylmethacrylaat (2-HEMA). Nederlands Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie, 33(1). https://nvdv.nl/storage/app/media/uploaded-files/allergeen-hydroxyethylmethacrylaat-2-hemahofstra.pdf
5.Aalto-Korte, K., Alanko, K., Kuuliala, O., & Jolanki, R. (2007). Methacrylate and acrylate allergy in dental personnel. Contact dermatitis, 57(5), 324–330.
6.Kocabas, G., Steunebrink, I. M., de Groot, A., & Rustemeyer, T. (2024). Results of patch testing 2-hydroxyethyl methacrylate (HEMA) in the European baseline series: A 4-year retrospective study. Contact dermatitis, 90(5), 466–469.
7.NOS Nieuws (29 oktober 2024). Meer vrouwen allergisch door gelnagels, kan later problemen opleveren. Geraadpleegd op 21 oktober 2025 van https://nos.nl/artikel/2542511-meer-vrouwen-allergisch-door-gelnagels-kan-later-problemen-opleveren
